Hamskifte

Ein ting eg la merke til i intervjuet Klassekampen hadde med Petter Schjerven om bokstavkjeks og – tilsynelatande – ulike kjekspakkar for dei to kjønna, er noko han sa heilt mot slutten: “Rosa er ene og alene forbeholdt jenter. I et program vi gjorde nylig, var vi på en fødestue, og der kunne vi se hvordan det var helt krise hvis det ikke fantes lyseblå tepper som man kunne tulle inn guttebarna i. Det samme gjaldt ikke motsatt vei. Det er helt ok å tulle ei jente inn i blått. Hvis vi forholder oss til det arkaiske statussystemet mellom kjønnene, betyr det jo at man klatrer oppover i hierarkiet hvis man kler ei jente i blått.”

Er det me ser her eit teikn på at det er meir status med gutar enn jenter? Og er dette i så fall noko som held seg livet ut?

Girls can wear jeans and cut their hair short, wear shirts and boots, because it’s OK to be a boy, but for a boy to look like a girl is degrading, because you think that being a girl is degrading. But secretly you’d love to know what it’s like, wouldn’t you? What it feels like for a girl?

Julie, The Cement Garden

Livet ut ja, for angsten for det feminine til gutar sluttar ikkje med babyteppe, medan det ikkje er problem med at jenter er guttete. (Vel, kanskje ikkje alltid, men vanlegvis.) Gutar skal gjerne ha litt tøffe klede, og i alle fall ikkje søte klede som ei jente kunne gå med. Jenter kan gjerne få søte klede, men om dei heller vil ha tøffe klede så er ikkje det noko problem.

Når det gjeld oppførsel, så skal gutane vera litt tøffe og viltre. Dei kan nok få vera rolege, men dei må i alle fall ikkje halda på med slike ting som det vanlegvis er kun jentene som gjer. Omvendt, så reknar ein helst med at jentene skal vera rolege, men om dei skulle finna på å vera tøffe og viltre som gutane, så er det i grunnen heilt OK. Ordet gutejente har helst ein positiv klang, mens jentegut – i den grad det vert brukt – helst blir brukt negativt. På engelsk finst jo ikkje noko tilsvarande tomboy for gutar i det heile, det seier vel sitt. (Rett nok vart ordet tomboy opprinneleg brukt om viltre gutar, og ikkje jenter, men det har endra seg etter kvart som meir er blitt akseptabelt for jenter, og ikkje gutar.)

Men så veks ein opp, blir vaksne og… Menn er stadig livredde for alt som kan gje inntrykk av at dei ikkje er 100% mann, macho og maskulin. Sånn typisk Pondus, som ikkje ein gong vil bruka fuktighetskrem for å ta vare på huda. Heldigvis er ikkje alle slik då, men sjølv kjenner eg til ein som ikkje vil bruka gensrar med trykk. Både han og familien hans er av den oppfattinga at det er feminint, om det er aldri så mykje kjøpt i herrebutikkar. Men det er kanskje eit ekstremt tilfelle det òg.

Andre er modige nok til å bruka ein kilt av eitt eller anna slag, sjølv om dei ikkje kan skulda på å vera skottar, eller ha røter til Skotland. Rett nok er ein kilt eit heller maskulint plagg, men likevel er det mange (av begge kjønn) som berre ser eit skjørt, og som følgeleg gir grunn til å le av det. Det er jo degraderande. Og kva så med metroseksuelle menn? Med skjørt som ikkje er kilt, sarongar, til og med makeup – det må då vera akseptert no? Vel, når eg ser det omtalt, så ser eg svært ofte òg negative haldningar til det, enno.

Uansett, det er mykje ein mann ikkje kan kle seg i om det ikkje skal verka degraderande, om han ikkje vil bli ledd av. Annaleis er det for kvinnene. Éin ting er at dei kan gå rett inn i herreavdelinga og finna klede til seg sjølve, og det blir sett på som fint og sexy, men dei kan òg ta for seg herrekleda og endra litt på snittet, sånn at det passar den kvinnelege figuren betre. Dressen er vel eit godt eksempel på det, og kva vert det kalla når kvinner ifører seg ein dress? Powerdressing. Dei kler seg som menn, til makt, oppover rangstigen. Eller oppgraderande, om du vil. Det er lov.

Born er born, og dei er jo frie til Ã¥ leika med det dei vil no for tida. dei er ikkje opphengde i gamle kjønnsroller, om kva som er lov eller ikkje. Jenter er frie til Ã¥ klatra i tre, leika med bilar og dinosaurar og kle seg ut som cowboyar og kva dei no vil, mens gutane finn me like gjerne blant kjøkkenleikene som med traktorar, leika med dokker og kle seg ut som prinsesser, og… eh, vent no litt…

[flash http://www.youtube.com/watch?v=78ND3vqPz90]

At Barbara Walters kan tenkja pÃ¥ transgender born er logisk nok, og viktig nok Ã¥ hugsa pÃ¥, men bortsett frÃ¥ det – er det lett Ã¥ gløyma at leik gjerne berre er leik, og la ungar fÃ¥ lov til Ã¥ leika med det dei vil? Eller er det noko dei ikkje fÃ¥r lov til, fordi dei har feil kjønn? Nokre er det jo tydlegvis, men er det mange foreldre med ein viss angst for at guten deira ikkje vil vera gut nok? Og kanskje at jenta ikkje er jente nok?

Det er ein liten ting eg lurar på, etter å ha sett ein liten reportasje: Dersom avkommet har lyst å kle seg i det som nok kan seiast å vera utradisjonelle klede, fordi det er fine klede, er det heilt i orden, eller? Og vil haldninga dykkar eventuelt vera ulik dersom avkommet er gut eller jente?

Ã…rsaka til at eg kom pÃ¥ dette no er ein svensk reportasje: Kasper vill ha klänning (film, ca 10 minutt) – ganske fin og tankefull. Funne pÃ¥ Skolfront – TV för pedagoger. Det er fleire program om emnet der.

Veldig relatert til dette er ein artikkel pÃ¥ Salon.com, “My son, the crossdresser”, der haldningar og fordommar vert teke opp.

Og dÃ¥ er det altsÃ¥ eg lurar pÃ¥ kor vanlege slike foreldre og vaksne me ser her er. Vil de greia Ã¥ vera like opne og aksepterande som dei me ser og les om her? Eller vil de vera meir skeptiske…? Enten det no er snakk om eigne born, framtidige born, tant’ungar eller andre.

Ein tanke slo meg brÃ¥tt her eg sat og filte neglene mine: Det seiest at kvinner frys lettare enn menn – i alle fall er det det eg har høyrt fleire gongar. Er det ikkje dÃ¥ litt ulogisk at i selskap, fine tilstellingar og slikt, sÃ¥ kler kvinnene seg lett og tynt, gjerne viser ein god del hud, mens menn kler godt pÃ¥ seg, gjerne i fleire lag (skjorte, vest, jakke – gjerne i tungt stoff) slik at minimalt med hud visest?

Av og til fÃ¥r eg — og fleire med meg — spørsmÃ¥l som gÃ¥r pÃ¥ det Ã¥ vera transe. Meir spesifikt om kvifor eg likar Ã¥ gÃ¥ i dameklede, og visa meg som dame, for eg er jo mann? Det er ikkje det heilt enklaste spørsmÃ¥let Ã¥ svara pÃ¥. Mange har prøvd pÃ¥ ulikt vis, men uansett forklaring sÃ¥ skaper det berre fleire spørsmÃ¥l.

Difor har eg ei lita utfordring til alle som les her. Rett nok er det ikkje sÃ¥ mange som kommenterer, men eg kan jo hÃ¥pa pÃ¥ det er ein del som fÃ¥r noko Ã¥ tenkja pÃ¥, i det minste. SÃ¥ kan eg kryssa fingrane for litt fleire kommentarar enn vanleg, om det sÃ¥ berre er for Ã¥ seia “anar ikkje.” Dersom de greier Ã¥ svara, sÃ¥ er de kanskje pÃ¥ god veg til Ã¥ forstÃ¥ kvifor transar kler seg som det motsette kjønn?

Først til mannfolka: Kvifor kler de dykk i herreklede, og ikkje kvinneklede? Kvifor føretrekk de herreklede framfor kvinneklede, og kvifor likar de Ã¥ gÃ¥ i det? Skulle de likevel ha og bruka plagg som er funne i kvinneavdelinga, kva er grunnen til det? For Ã¥ gjera det litt vanskeleg, sÃ¥ mÃ¥ eg gjera merksam pÃ¥ at det ikkje pÃ¥ nokon mÃ¥te gÃ¥r an Ã¥ bruka argumentet “fordi eg er mann” i denne samanhengen — eg er jo òg mann, men har absolutt ingenting i mot kvinneklede. Stemmer ikkje det?

Til damene: Som de sikkert har forstått allereie, er det tilsvarande problemstilling til dykk. Med ei ørlita endring: Det er jo ikkje så uvanleg at kvinner brukar ein del herreklede til seg sjølve, men kvifor gjer de det?

Til slutt transane, og eventuelt andre. Problemstillinga her vil jo vera ei anna enn den for hankjønna som er menn, og hokjønna som er kvinner. Vil de likevel prøva Ã¥ svara pÃ¥ det store spørsmÃ¥let, “kvifor?” sÃ¥ forklar gjerne de òg.

Eg for min del trur eg vil prøva å svara i eit nytt innlegg ein gong seinare, eg. Minn meg gjerne på det, om de blir utålmodige.

Gutar leikar ikkje med dokker, sånn er det berre. Actionfigurar og denslags derimot, det er heilt greit. Me vil kanskje flira av ei sånn ordveksling som i teikneserien over, men etter ei stund så hadde visst det der kverna litt i bakhovudet, for eg kom til å tenkja på at det var i grunnen ei veldig kjent ordveksling det der, om enn på eit anna område: Klesplagg.

Eg gÃ¥r ut i frÃ¥ at flesteparten er klar over at det finst eit herreplagg som gÃ¥r under namnet “kilt.” Det er òg fleire sterke meiningar om og rundt kilten, at han skal vera skotskrutete og brukast av skottar til dømes, men òg: Er kilten eit skjørt? I følgje definisjonen av eit skjørt er kilten ein bestemt type skjørt, men det er likevel mange som slett ikkje vil ha noko sÃ¥nt snakk; ein kilt er ikkje eit skjørt!

Eg veit det er fleire døme pÃ¥ at det finst herre- og dameversjonar av same tingen, der herreversjonen slett ikkje mÃ¥ kallast det same som dameversjonen. Eg har vore ute for slikt — men ikkje kul om eg greier Ã¥ koma pÃ¥ døme nett no… Hjelp?

Uansett, det eg undrar pÃ¥ er dette: Kvifor denne sterke motviljen mot Ã¥ bruka same ord for same ting, enten det er for menn eller kvinner? Kvifor er det sÃ¥ viktig Ã¥ bruka eigne namn — gjerne kun eigne namn — for herreversjonane?

Dette er ei oppfølgjing til posten “Akseptabelt?” Muleg det kan ha noko for forstÃ¥inga av denne posten om du ser han i samanheng med den førre, og muleg du vil gjera deg ulike tankar alt etter om du les denne først eller sist.

Eg har ein venn som er som gutar flest: Han følgjer stort sett moten, går gjerne ut på by’n, har ingenting i mot ein fest, flørtar med jenter og så vidare. Alt er tilsynelatande heilt fint, men — han er likevel ikkje heilt fri til å gjera som han vil.

Det er ikkje slik at det er «forbode» å bryta lange tradisjonar og gå litt andre vegar enn det som blir venta, men dersom du faktisk gjer det…

Joda, alle i miljøet skal liksom vera så opne og aksepterande. Ikkje noko problem med dei som er sånn og sånn, det er heilt OK det — heilt til det er nokre av deira eigne. Det er då presset kjennest: Det er heilt i orden at andre er slik og gjer det og det, men me er ikkje som dei. Ikkje alltid så særleg uttalt, men haldningar og måten det vert snakka på er talande nok, synest vennen min. Er du ikkje ein av oss, så blir du frosen ut. Uansett snakk om å vera både aksepterande og inkluderande.

Kva er det så vennen mi vil, som er så uaktuelt i miljøet hans? Han seier sjølv, at han kort og godt vil sleppa å måtta vera så «traust og kjedeleg» heile tida. Dvs, han er lei av at han alltid må vera røff når han går ut, uansett kva det er. Kremar for å ta vare på huda er bannlyst. Kleda må vera maskuline nok — og tru det eller ei, men trykk på gensrar er i grenseland! Skjørt? Det skal teoretisk sett vera «lov» — men det stillest store krav til person, situasjon og skjørtet for at slikt skal kunna gå: Skotte, bunadstid, og skjørtet må vera ein skotskrutete kilt. Greit nok, vennen min trivest med å gå i bukser og kleda det vert venta av han, han har ikkje noko i mot kleda. Det han ikkje likar er at han må vera slik heile tida, på grunn av det andre meinar.

Og nei, det er ikkje ei lita, sær sekt det er snakk om her. Ingen religiøse «mørkemenn» som set agendaen. Her er det eit tverrsnitt av ein vanleg norsk by. Og likevel — det er altså slik at folk rynkar på nasa og kort og godt (for)dømmer gutar som vil kle seg, og kanskje te seg, litt annaleis enn det dei sjølve likar. «Er det muleg?» spør vennen mi. Han trudde folk var meir moderne no for tida. Trass alt, skjørt? «Kva er det med skjørt som gjer at gutar og menn ikkje skal kunna bruka det? Det er jo berre eit klesplagg. Men, diverre er det akseptabelt at slike haldningar rår.»

Eg har ei venninne som er som jenter flest: Ho følgjer stort sett moten, gÃ¥r gjerne ut pÃ¥ by’n, har ingenting i mot ein fest, flørtar med gutar og sÃ¥ vidare. Alt er tilsynelatande heilt fint, men — ho er likevel ikkje heilt fri til Ã¥ gjera som ho vil.

Det er ikkje slik at det er “forbode” Ã¥ bryta lange tradisjonar og gÃ¥ litt andre vegar enn det som blir venta, men dersom du faktisk gjer det…

Joda, alle i miljøet skal liksom vera sÃ¥ opne og aksepterande. Ikkje noko problem med dei som er sÃ¥nn og sÃ¥nn, det er heilt OK det — heilt til det er nokre av deira eigne. Det er dÃ¥ presset kjennest: Det er heilt i orden at andre er slik og gjer det og det, men me er ikkje som dei. Ikkje alltid sÃ¥ særleg uttalt, men haldningar og mÃ¥ten det vert snakka pÃ¥ er talande nok, synest venninna mi. Er du ikkje ein av oss, sÃ¥ blir du frosen ut. Uansett snakk om Ã¥ vera bÃ¥de aksepterande og inkluderande.

Kva er det sÃ¥ venninna mi vil, som er sÃ¥ uaktuelt i miljøet hennar? Ho seier sjølv, at ho kort og godt vil sleppa Ã¥ mÃ¥tta vera sÃ¥ “hyperfeminin” heile tida. Dvs, ho er lei av at ho alltid mÃ¥ vera sminka nÃ¥r ho gÃ¥r ut, uansett kva det er. Kleda mÃ¥ vera feminine nok — og tru det eller ei, men bukser er visst ikkje det! Det skal teoretisk sett vera “lov” — men det stillest store krav til person, situasjon og buksene for at slikt skal kunna gÃ¥. Greit nok, venninna mi trivest med Ã¥ vera “hyperfeminin” og kle seg slik vet vert venta av ho, ho har ikkje noko i mot kleda. Det ho ikkje likar er at ho mÃ¥ vera slik heile tida, pÃ¥ grunn av det andre meinar.

Og nei, det er ikkje ei lita, sær sekt det er snakk om her. Ingen religiøse “mørkemenn” som set agendaen. Her er det eit tverrsnitt av ein vanleg norsk by. Og likevel — det er altsÃ¥ slik at folk rynkar pÃ¥ nasa og kort og godt (for)dømmer jenter som vil kle seg, og kanskje te seg, litt annaleis enn det dei sjølve likar. “Er det muleg?” spør venninna mi. Ho trudde folk var meir moderne no for tida. Trass alt, bukser? “Kva er det med bukser som gjer at jenter og kvinner ikkje skal kunna bruka det? Er det i det heile teke akseptabelt at slike haldningar rÃ¥r?”

Mange er redde for å visa for omverda kven dei eigentleg er, av frykt for å bli utstøtt, gjort narr av, bli forlatt eller kva det no er. Då kan det kanskje vera ei trøyst å tenkja på følgjande visdomsord:

“Først gÃ¥r du rundt og er redd for kva andre tenkjer. Seinare bestemmer du deg for Ã¥ gi blaffen i kva andre tenkjer, før du til slutt oppdagar at ingen tenkjer pÃ¥ deg i det heile…”

😉

Dei fleste av oss har nok høyrt om metroseksuelle menn, dvs. menn som gjerne brukar kremar for å ta vare på huda si, kanskje pynta seg litt ekstra, og kan bruka skjørt av ulikt slag utan å vera redd for manndomen sin. Men kva med dei metroseksuelle kvinnene? Dei høyrer me ikkje noko om.

Det er vel ingen logisk grunn til at merkelappen ikkje skal brukast om kvinner som ter seg pÃ¥ same mÃ¥te? Dersom ein vil insistere pÃ¥ at det er kvinnelege verdiar eller kvinnelege sider dei metroseksuelle menna viser, og rettferdiggjer at merkelappen kun skal brukast pÃ¥ menn av den grunn, sÃ¥ følgjer det at kvinner som viser mannlege verdiar eller mannlege sider av seg sjølv mÃ¥ fÃ¥ ein merkelapp. Kanskje “rustikkseksuell” er passande, om det skal vera motsetnadar, at metroen er det kvinnelege og det rustikke er mannleg.

Rustikkseksuelle kvinner — ein fin klang, er det ikkje? Kvinner som kan vera litt røffe, treng ikkje bruka makeup og ekstra pynt, og trer gjerne beina inn i eit par bukser, utan Ã¥ vera redde for at det skulle kunna truga det kvinnelege ved dei. Det skulle vera ein tilsvarande definisjon som av metroseksuelle menn, og typen kvinner finst jo sÃ¥ absolutt. Slike rustikkseksuelle kvinner finn me over alt, og har gjort det lenge — men kor ofte høyrer du om merkelappar sett pÃ¥ dei? Heller sjeldan, vil eg tru.

Vert det i det heile teke sett merkelappar pÃ¥ kvinner, pÃ¥ same mÃ¥te som pÃ¥ menn nÃ¥r dei gÃ¥r litt utanfor den smale stien av konformitet? Det ser ikkje slik ut for min del — alt er visst normalt for kvinner. Kvifor sÃ¥ denne iveren etter Ã¥ klistra opp merkelappar pÃ¥ menn? Er det berre eit verkemiddel til Ã¥ oppnÃ¥ noko anna?

Nei, eg trur nok ikkje det er særleg bevisste tankar rundt dette. Ikkje blant dei aller fleste, i alle fall, men det stoppar ikkje fleire menn frå å oppleva forskjellen på menn og kvinner slik. Fordi det er ikkje berre merkelappar det er snakk om, men òg haldningar som følgjer med.

Og eg lurer altsÃ¥ pÃ¥ kvifor denne forskjellen er der — kvifor høyrer me aldri om t.d. rustikkseksuelle kvinner?